بازی محیطی از قدیم الایام
امروزه همه افراد و در تمام سنين نيازمند سرگرمی و هيجان هستند. پاسخگويی به اين نياز می‌تواند باعث نشاط و شادابی بيشتر افراد در زندگی شان گردیده و عاملی مهم برای پرورش خلاقیت محسوب شود.
بازی وسطی، که یک بازی محیطی است، از بازی های قدیمی و ورزش های سنتی ایرانیان است که هر کدام از ما حداقل یک بار در کودکی تجربه این بازی را در مدرسه، پارک و یا کوچه داشته ایم. در زبان محلی به این بازی آراداووردی و در زبان انگلیسی داژبال گفته می‌شود.
این بازی محیطی با یک توپ انجام می‌شود. تعداد شرکت کنندگان در این بازی، محدودیت ندارد. کودکان هر چند نفر که باشند، دو دسته می‌شوند و مشخص می‌کنند که اول کدام گروه، وسط باشد. گروهی که وسط نیست، هم دو دسته می‌شود و هر دسته در یک طرف زمین بازی قرار می‌گیرد. آن‌ها توپی را از یک طرف به طرف دیگر پرتاب می‌کنند تا به یکی از افراد وسط بخورد. افراد وسط هم سعی می‌کنند با جا خالی دادن نگذارند توپ به آن‌ها بخورد. هر کس توپ به او بخورد، از بازی بیرون می‌رود.
اگر کسی توپ را بدون تماس با بدن خود یا زمین در هوا بگیرد (گل بگیرد یا بل بگیرد) در برابر هر بل می‌تواند یکی از یارانش را که از بازی بیرون رفته، دوباره به وسط بیاورد، یا اگر یک بار سوخت، از بازی خارج نشود. پرتاب توپ از این طرف به آن طرف آن قدر ادامه پیدا می‌کند تا چابک ترین و زرنگ ترین کودکان در وسط باقی بمانند. بعد، بازی با عوض کردن جای وسطی ها با افراد دو طرف زمین ادامه می یابد.
این بازی محیطی خیلی هیجان انگیز است و دو طرف ضمن پرتاب توپ گاهی شعر هم می‌خوانند:
بپا که توپ نخوره به پات / بپا یهو، نیفته کلات
این بازی محیطی در گذشته خیلی رایج بود و هنوز هم میان بچه ها طرفدار دارد. با اینکه انجام آن در فضای باز مناسب تر است، اما در اتاق هم می‌شود با توپ های پارچه ای، یا پیچیدن و گلوله کردن لباس‌های کهنه این بازی را انجام داد. امروزه می‌توان با هدف ایجاد هیجان و شادمانی، تقویت حس بینایی، واکنش سریع و همچنین مهارت در نشانه‌گیری، کودکان را به این بازی تشویق کرد.
برخی مقررات بازی محیطی وسطی:
• اگر تمامی بازیکنان میانی در محدودهٔ میدان باشند، هر توپ گرفته شده به عنوان یک امتیاز ذخیرهٔ ضد اخراجی محسوب می‌شود و اخراجی و اخراج‌ها را به تأخیر می‌اندازد.
• گرفتن توپ پس از برخورد با زمین موجب سوختن بازیکن است.
• معمولاً خطوطی برای دور محوطه بازی محیطی وسطی و برای کسانی که توپ را پرتاب می‌کنند در نظر گرفته می‌شود که اگر پرتاب کننده جلوتر از خط خود باشد و کسی را با توپ زده باشد پرتاب او قبول نمی‌شود و اگر بازیکنان میانی از خط محوطه خود خارج شوند از بازی اخراج می‌شوند تا وقتی گلی برایشان گرفته شود -کسی توپ را در هوا بگیرد و او را وارد بازی کند- یا تا وقتی که یک نفر بماند و ده پرتاب را پشت سر بگذارد.
بازی محیطی وسطی دایره ای
در یک گونه دیگر از این بازی محیطی که به «وسطی دایره‌ای» موسوم است با این تفاوت که زمین بازی به شکل دایره است که بازیکنان وسطی در داخل آن و گروه کناری در روی محیط آن با فاصله‌های مساوی قرار می‌گیرند.
با شروع بازی محیطی، مربی یا معلم ورزش با ساعت وقت گرفته و بازیکنان کناره نفرات گروه وسطی را نشانه می‌گیرند تا اینکه همه از زمین بازی اخراج شوند. در دور بعدی جای دو گروه عوض می‌شود و باز با شروع بازی مربی یا معلم ورزش با ساعت وقت می‌گیرد. برنده گروهی است که در مدت زمان کوتاهی، بازیکنان گروه وسطی را زده و بازی را زودتر تمام کرده باشند.
بازی محیطی هفت سنگ
هفت سنگ، تمرین همکاری است، تمرین مسوولیت پذیری، تمرین اینکه بچه ها بدانند بدون همکاری با هم همیشه بازنده هستند و خطای یک نفر همه زحمت های یک گروه را بر باد می‌دهد. «هفت سنگ»، تمرین ساختن بعد از فرو ریختن است. تمرین تمرکز داشتن در هیجانات و فشارهای زندگی است.تمرین سرعت عمل، دویدن و مبارزه برای پیروزی. «هفت سنگ» تمرین زندگی اجتماعی است. در ادامه بیشتر با این بازی محیطی آشنا می‌شویم.
● اهداف کلی: ایجاد روحیه همکاری، تقویت و مهارت در نشانه گیری و بهبود سرعت
● اهداف جزیی: پرورش روحیه ایثار، ایجاد رقابت سالم و تمرکز حواس
● تعداد بازیکن: ۴ الی ۱۶ نفر
● سن بازیکنان: ۶ الی ۱۵ ساله
● ابزار لازم: یک عدد توپ تنیس
● محوطه بازی: جایی مانند حیاط مدرسه
شرح بازی
افراد به دو گروه مساوی تقسیم شده و هر کدام یکی از بازیکنان خود را به عنوان سردسته و رهبر بر می گزینند. یک گروه در فاصله معینی از محل هفت سنگ، که روی هم چیده شده اند قرار می گیرند تا به نوبت با توپ تنیس سنگ ها را مورد هدف قرار داده و بزنند.گروه دوم نیز در پشت هفت سنگ، منتظر نتیجه اند تا هرگاه توپ پرتاب شده توسط گروه اول به هفت سنگ برخورد نکرد، فوراً جایشان را با آن گروه عوض کنند. ولی اگر برخورد کرد و آرایش آن ها را برهم زد، توپ را بردارند و با پاسکاری و هدف گیری سعی کنند نفرات گروه اول را با توپ بزنند که اگر اصابت کند، از دور بازی اخراج می‌شود. همچنین نفرات گروه اول در هر فرصتی که به دست آورند به سراغ سنگ ها می روند تا آن ها را روی هم بچینند و یک امتیاز بگیرند و مشخص است که برای انجام چنین کاری، یکی از دوستان بایستی خود را به خطر انداخته و یارش را در مقابل ضربات توپ پوشش دهد و چنانچه اگر باز هم مورد ضرب توپ قرار گرفت و از بازی اخراج شد، دیگری کار را به اتمام می رساند ولی اگر دیگر بازیکنی نمانده باشد، بازی تمام و در دور بعدی جای و نقش گروه ها عوض می‌شود. در پایان، گروهی که زودتر ۷ امتیاز را کسب نماید برنده است.
نکات
این بازی در شکل دیگری با شرایط فوق درون یک دایره بزرگ اجرا می‌شود در مرکز همین دایره، دایره ای کوچک تر که محل چیدن هفت سنگ است رسم شده است همه بازیکنان در خارج از دایره ها هستند. بعد از برخورد توپ گروه اول و ریختن آن‌ها یکی از افراد گروه دوم تمام اعضای گروه اول را در داخل دایره تعقیب می‌کند تا آن ها را با دست بزند و مانع از چیدن سنگ ها روی هم شود و هر گاه خسته شد، نفر بعدی مسئولیت تعقیب را به عهده می‌گیرد.
نتیجه بازی
بازی «هفت‌سنگ»، یک بازی دسته جمعی است که رشد اجتماعی و طبیعی کودک را فراهم و سرعت انجام و عکس العمل هایش را بالا می برد.ضمناً با مفاهیمی نظیر رهبری، همکاری، شکست و پیروزی آشنا می‌شود.
خطا ها در بازی هفت سنگ
• لمس خط پرتاب به وسیله شخص پرتاب کننده خطا بوده، که نوبت پرتاب را از دست می دهد و در صورت ریخته شدن سنگ ها، دوباره سنگ ها چیده می‌شوند.
• خارج شدن بازیکن های تیم مهاجم با توپ و بدون توپ از زمین بازی خطا بوده و بازیکن خاطی باید زمین بازی را ترک نماید.
• بازیکن های مدافع نمی توانند مانع حرکت اشخاص مهاجم شوند، آن ها می توانند با پاسکاری و حرکت، مهاجمین را با توپ بزنند، در غیر اینصورت بازیکن خاطی اخراج می‌شود.
• زدن بازیکن های مهاجم با پرتاب توپ صحیح است. لمس کردن بدن مهاجم با توپ خطاست و بازیکن خاطی باید زمین بازی را ترک نماید.
• عبور کامل یک پای مدافع از قوس نیم دایره (قوس دفاع) خطا به حساب می آید و یک پرتاب اضافه به تیم مقابل داده می‌شود (لمس خط خطا نیست.)
• لمس بازیکن های مهاجم باید هنگام پرتاب در نیمه دایره مقابل خط پرتاب باشد.
• حداکثر فاصله خط محیطی با انتهای فضای سالن ۳ متر می‌باشد.
تجربه بازی خاطره انگیز «هفت سنگ»، باعث یاد آوری دوران کودکی بسیاری از ما شده و در کنار آن، کودکان و نوجوانان امروز را با این بازی و بازی هایی از این سبک بیشتر آشنا می‌کند تا به فراموشی سپرده نشوند.
نویسنده: پاتریک.
